W związku z wnioskiem red. Daniela Stołowskiego z Przemyśla do Prokuratora Generalnego o złożenie do Sądu Najwyższego skargi nadzwyczajnej od wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu z dn. 27 kwietnia 2017 r., skazującego w/w dziennikarza obywatelskiego z art. 212 § 2 k.k. Centrum Monitoringu Wolności Prasy SDP stoi na stanowisku, iż wniosek ten jest uzasadniony i wnosi o jego uwzględnienie.
Powołany wyżej wyrok wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu był następstwem aktu oskarżenia, wniesionego przeciwko red. D. Stołowskiemu przez firmę REM II sp. z o.o. w związku z opublikowaniem przez niego artykułu prasowego p.t „Układ Chomy w REM II” (nr 1/2014 gazety „Przemyski Telegraf” oraz wydanie internetowe gazety na stronie www.przemyskitelegraf.pl ). W powyższym artykule dziennikarz opisał relacje Prezydenta Przemyśla z firmą REM II oraz jej prezesem, zarzucając m. in. nielegalne finansowanie kampanii wyborczej komitetu Prezydenta Przemyśla przez w/w firmę oraz wykorzystywanie przez nią wpływów w kontekście otrzymywanych od urzędu miasta zamówień na wykonanie usług. Przedmiotowy artykuł został sporządzony na podstawie dziennikarskiego śledztwa. Dziennikarz złożył też doniesienie o możliwości popełnienia czynów przestępnych przez Prezydenta Przemyśla, jego urzędników oraz prezesa i pracowników firmy REM II (w tym zakresie prowadzone było śledztwo o sygn. V Ds. 21/14/Spc, a następnie sygn. PO II 17/2017 Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie). W konsekwencji wskazana wyżej REM II sp. z o.o. oskarżyła dziennikarza o to, że miał on pomówić spółkę o niejasne powiązania z Prezydentem Miasta Przemyśla, korupcję mającą polegać na przekazaniu korzyści majątkowej komitetowi wyborczemu „Regia Civitas”, zatrudnianiu specjalisty do spraw wizerunku odpowiedzialnego za kampanię wyborczą, „ustawianie przetargów”, rozpoczynanie produkcji okien związanych z konkretnym przetargiem przed zakończeniem procedury przetargowej, oraz zmuszanie pracowników zatrudnionych w spółce REM II do rozwieszania plakatów wyborczych w kampanii wyborczej pod groźbą wypowiedzenia umowy o pracę.
Wskutek wszczętego postępowania prywatnoskargowego red. D. Stołowski został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Przemyślu z dn. 11 października 2016 r.. Po wniesieniu apelacji, powyższe orzeczenie zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 27 kwietnia 2017 r. Konsekwencją wyroku sądu II instancji było wydalenie D. Stołowskiego ze służby funkcjonariusza celnego na podstawie art. 179 ust. 1 pkt 2 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (zwolnienie w związku popełnieniem przestępstwa umyślnego). Analiza akt sprawy wskazuje, że rozpatrując sprawę, Sąd Okręgowy w Przemyślu nie uwzględnił kluczowych argumentów i dowodów podniesionych przez oskarżonego, które miały decydujący wpływ na wynik sprawy. Argumenty te przedstawił on również we wskazanym na wstępie wniosku o złożenie skargi nadzwyczajnej. CMWP SDP pragnie zwrócić w szczególności uwagę na następujące aspekty uchybienia sądu:
- naruszenie art. 410 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. poprzez wydanie wyroku z pominięciem całokształtu okoliczności ujawnionych w toku postępowania, w tym: toczącego się innego postępowania karnego (oskarżony bezskutecznie wnioskował o zawieszenie procesu do czasu zakończenia śledztwa, którego przebieg mógł mieć istotne znaczenie dla sprawy),
- naruszenie art. 167 k.p.k. poprzez nieprzeprowadzenie przez sąd z urzędu dowodów wymaganych z uwagi na stan sprawy (dowodu z akt sprawy V ds. 21/14/Spc oraz dowodu z przesłuchania świadka Radosława Kuczyńskiego),
- 170 § 1 pkt 2 i 5 k.p.k. poprzez uznanie, że wnioski dowodowe oskarżonego wskazują że przy ich pomocy oskarżony poszukuje dowodów wcześniej nieznanych – podczas gdy oskarżony dziennikarz przygotowując inkryminowany artykuł prasowy miał podstawę w wiedzy i zachowaniach wskazanych przezeń świadków i w związku
z tym chciał przedstawić dowody na swoją obronę, - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyrokowania (szczegółowo scharakteryzowanego w apelacji obrońcy oskarżonego z dn. 2 grudnia 2016 r.),
- naruszenie zasady obiektywizmu oraz dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania (w szczególności w zakresie: przyznania waloru wiarygodności zeznaniom świadka Andrzeja Pichura, wbrew treści dokumentów znajdujących się w aktach sprawy – sprzeczność ta nie została wyjaśniona).
Należy zaznaczyć, że powyższe uchybienia miały miejsce już przed Sądem Rejonowym, jednak zostały one przeniesione do postępowania odwoławczego z uwagi na bezkrytyczne podejście Sądu Okręgowego do orzeczenia sądu I instancji, przez co miały kluczowy wpływ na ostateczny wynik procesu. Wskazane naruszenia prawa procesowego, a zwłaszcza błędne ustalenia stanu faktycznego, oddalenie wniosków dowodowych przemawiających za argumentacją oskarżonego i przyjęcie za wiarygodne jedynie zeznań świadków oskarżyciela (mimo sprzeczności z dokumentami znajdującym się w aktach sprawy) w decydujący sposób przyczyniły się do skazania dziennikarza. Uzasadnione jest twierdzenie, że naruszono
nie tylko normy prawa karnego procesowego, ale również prawa człowieka i obywatela gwarantowane mocą prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, w szczególności: prawo do rzetelnego procesu, w tym prawo do obrony (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 6 ust. 1 oraz art. 6 ust 3 lit. b i d. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) oraz prawo do wolności słowa (art. 54 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). Według oceny CMWP, wniesiony przeciwko red. D. Stołowskiemu akt oskarżenia może stanowić tzw. SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation). Pojęcie to jest znana
w orzecznictwie sądowym i doktrynie z zakresu praw człowieka i oznacza wniesienie roszczenia lub skargi, która pod pozorem legalnego środka prawa procesowego, w istocie zmierza do stłumienia wolności słowa. Nie rozstrzygając zagadnienia w odniesieniu do niniejszej sprawy, poddajemy tą kwestię pod rozwagę.
W przedmiotowej sprawie dziennikarz trafnie zwrócił uwagę na kwestie, które powinny budzić istotne wątpliwości: niewyłączenie wskazanych przez niego sędziów z orzekania
w sprawie (mimo podniesionych przezeń ważnych okoliczności uzasadniających wyłączenie); pomylenie przez sąd oskarżyciela prywatnego tj. spółki REM II Sp. z o.o. z zeznającym
na niekorzyść dziennikarza świadkiem, na rzecz którego oskarżonego skazano w II instancji (wyrok ten następnie został poprawiony w drodze postanowienia, z powołaniem się na oczywistą pomyłkę pisarską, mimo iż była to wada merytoryczna wyroku); wreszcie, uznanie przez sądy obu instancji marki Hensfort za osobę prawną tj. następcę prawnego oskarżyciela REM II sp. z o.o. (podczas gdy w Krajowym Rejestrze Sądowym firma Hensfort
nie figuruje).
Obecnie oskarżony nie ma już możliwości zaskarżenia orzeczenia sądu II instancji w drodze kasacji.
Podsumowując, mając na względzie przedstawiony przez dziennikarza stan faktyczny i prawny, spełnione zostały przesłanki określone w art. 89 ustawy o Sądzie Najwyższym tzn. wniesienie skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Wskazany wyżej wyrok sądu II instancji narusza prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji RP, a także został wydany w sytuacji gdy zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.
dr Jolanta Hajdasz
dyrektor CMWP SDP
Michał Jaszewski
doradca prawny SDP